Znaki werbalne a niewerbalne w procesie komunikacji

Czy zastanawiamy się nad tym, nie tylko CO mówimy, ale także JAK? To ważny problem z zakresu komunikacji społecznej i interpersonalnej, warto przyjrzeć mu się nieco bliżej. 

Komunikowanie się, najprościej mówiąc, jest to porozumiewanie się między ludźmi. Komunikacja stanowi proces, w ramach którego ludzie dzielą się swoimi spostrzeżeniami, znaczeniami, informacjami za pomocą przekaźników internetowych, telefonicznych oraz najistotniejszym i najlepszym ze sposobów, czyli poprzez kontakt bezpośredni. Większość osób na komunikację przeznacza wiele godzin dziennie swojego czasu. Komunikacja pełni różne funkcje w życiu człowieka, jednak nie zawsze z różnych przyczyn dochodzi do skutecznej komunikacji. W procesie komunikowania się człowiek gromadzi różnorodne informację, dzięki którym podejmuje decyzje, analizuje oraz ocenia daną sytuację. Dzięki kontakcie z innymi ludźmi zdobywamy wiedzę, dodatkowe wiadomości, dzięki którym możemy zweryfikować, dokonać przemyśleń i doprecyzować dotychczas posiadaną wiedzę. Dzięki komunikowaniu się możemy rozwijać się w różnych dziedzinach życia oraz dzielić się własnymi doświadczeniami życiowymi. Poprzez proces porozumiewania się z innymi, zachęcamy ich do podejmowania działania oraz realizacji potrzeb i dążenia do spełnienia wymarzonego celu. Człowiek komunikując się może wyrazić swój stosunek emocjonalny do poruszanych kwestii oraz sytuacji życiowych. Porozumienie się stwarza człowiekowi okazję do wyrażania emocji, uczuć, odruchów, gestów i zachowań. Wyrażenie stanów emocjonalnych poprzez komunikację pozwala zrozumieć intencje człowieka. Komunikacja stwarza możliwość nawiązywania relacji i kontaktów międzyludzkich. Człowiek jako istota społeczna potrzebuje akceptacji oraz wymiany informacji pomiędzy nim a rozmówcą. Umożliwia to dotarcie do drugiego człowieka poprzez różne kanały, co przyczynia się do budowania relacji oraz zaspakajanie potrzeb.

Bariery w procesie komunikacji

Proces komunikowania się jest dość rozległy, skomplikowany, więc mogą pojawić się różnego rodzaju zakłócenia, ważne żeby je rozpoznać i próbować wyeliminować. Nieprawidłowa komunikacja prowadzi do nieporozumień oraz konfliktów. Nieskuteczna komunikacja często jest konsekwencją stanowienia przez jedną lub obie osoby tak zwanych barier komunikacyjnych. Bariery komunikacyjne mogą spowodować całkowite lub częściowe przeszkody w porozumiewaniu się w kontakcie bezpośrednim lub pośrednim. Nie zawsze bariera w komunikowaniu się podyktowana jest złą wolą obu rozmówców. Często pojawia się, kiedy ludzie nie mogą się porozumieć, ponieważ nie zdają sobie sprawy, że ich zachowania bądź komentarze wpływają na jakość kontaktu. Aby usprawnić porozumiewanie się, pierwszym krokiem do sukcesu staje się świadomość możliwości popełnienia błędu. W trakcie komunikacji może pojawić się cały szereg czynników, które zaburzają lub zniekształcają komunikację. Dzieje się tak, ponieważ jest to proces wieloetapowy, biorą w nim udział przynajmniej dwie osoby, które nadają i odbierają komunikaty w różnych warunkach. Bariery mogą pojawić się z różnych przyczyn, jedną z nich jest na przykład, kiedy niektóre osoby w kontaktach interpersonalnych mają tendencję do udawadniania swoich racji, albo gdy w trakcie rozmowy przerywają, wtrącają się i głoszą swoje przekonania, nie czekając, aż druga osoba skończy swoją wypowiedź. Takie osoby mogą być odebrane jako osoby dominujące i zamknięte na dyskusję. Bardzo często ludzie też widzą i słyszą to, co chcą usłyszeć, nie przyjmując nowych informacji. Nastawienia i oczekiwania takich odbiorców blokują porozumienie się, co utrudnia prowadzenie dialogu ze względu na negatywne nastawienie. Do zakłóceń dochodzi również wtedy, kiedy jeden z rozmówców mówi, a drugi słucha go, ale tylko wybiórczych informacji. Koncentruje się tylko na takich przekazach, które z jego punktu widzenia są ciekawe lub potrzebne. Zakłócenie to polega na unikaniu odbioru konkretnych danych, przede wszystkim tych nieprzyjemnych, krytycznych czy zagrażających naszej samoocenie. Osoba taka zapamiętuje tylko wyselekcjonowane treści, na podstawie których formułuje wnioski. Bardzo często niektórzy wyolbrzymiają wybrane treści i uznają ich nadrzędną rolę w nadawanym komunikacie, co nie musi pokrywać się z rzeczywistością. Nastawienie może budować bariery w komunikacji, zwłaszcza gdy wcześniej otrzymaliśmy negatywne przekazy od rozmówcy. Przeszkoda może pojawić się w szczególności u osób, które przywiązują dużą wagę do pierwszego wrażenia, szczególnie tego negatywnego. Jeśli na samym początku kontaktu oceniamy kogoś jako mało kompetentnego, nie koncentrując się na tym, co ma do powiedzenia, to później z reguły tylko utwierdzamy się w tym przekonaniu.

Pomiędzy i poza słowami

Komunikowanie się jest postrzegane jako wymiana symboli werbalnych, wokalnych i niewerbalnych w celu poprawy współdziałania między partnerami.

Komunikacja niewerbalna jest to sposób komunikacji bez słów, dotyczy wszystkich ludzkich zachowań, postaw i obiektów, innych niż słowa, które przekazują wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmują wygląd fizyczny, ruchy ciała, gesty, wyraz twarzy, ruchy oczu, dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie wypowiadając ani słowa, wysyłamy sygnały, które wyrażają nasz stan emocjonalny, samopoczucie czy oczekiwania. Jedna z pierwszych definicji opisywała komunikację niewerbalną jako „każdą komunikację inną niż słowa”. Stąd też literatura przedmiotu na ten temat jest bogata, a samo zagadnienie komunikowania się traktuje się w teorii i praktyce zarządzania jako ważną dziedzinę. Ludzie używają sygnałów niewerbalnych do osiągnięcia różnych celów komunikacyjnych. Komunikujemy się niewerbalnie, by powiedzieć innym, że ich lubimy, by pokazać, kim jesteśmy i w co wierzymy. Korzystamy z komunikacji niewerbalnej, by potwierdzić prawdę. Ludzie używają sygnałów niewerbalnych do zastąpienia słów. Sygnały niewerbalne mogą także wzmacniać i ożywiać wiadomość mówioną. Ilustrator to sygnał niewerbalny, który uzupełnia i akcentuje wiadomość werbalną. Ludzie używają ilustratorów takich jak ton głosu, tempo mówienia, wyraz twarzy i gesty, aby ożywić i podkreślić słowa mówione. Sygnały niewerbalne spełniają wiele różnych funkcji; ludzie nauczyli się komunikować niewerbalnie na różne sposoby. Typy wiadomości niewerbalnych, które wysyłamy i otrzymujemy dotyczą na przykład wyglądu fizycznego, mowy ciała, dotyku, głosu oraz wykorzystywania czasu i przestrzeni. Wygląd fizyczny zawiera wszystko, co zauważamy w danej osobie, włączając w to jej atrakcyjność fizyczną, rasę, płeć, wzrost, wagę, budowę ciała, ubranie, a nawet zapach. Na podstawie wyglądu fizycznego tworzy się pierwsze wrażenie na temat poziomu wykształcenia, statusu społecznego, poziomu zamożności, wiarygodności i poziomu moralnego. Ponadto pierwsze wrażenie wpływa na to, jak później postrzegamy daną osobę. Komunikując się z drugą osobą na podstawie pierwszego wrażenia, w ciągu jednej do dwóch minut oceniamy innych. Ubranie, styl uczesania, biżuteria i ozdoby osobiste, to wybrane aspekty wyglądu fizycznego, które wysyłają znaczące wiadomości niewerbalne. Nasze ubrania i przedmioty, których używamy, przekazują informacje na temat naszego statusu, pozycji życiowej, a nawet naszych przekonań i wartości. Ubranie pozwala także zakomunikować lub określić przynależność do określonych grup społecznych lub kulturowych. Tutaj chciałam podać taki przykład, kiedy to absolwentka psychologii, postanowiła otworzyć swoją firmę, która będzie zatrudniać profesjonalnych aktorów i tworzyć unikalne programy edukacyjne dla dzieci. Na początku biznes ciężko się kręcił, odwiedzała placówki w całej Polsce i umawiała spotkania przedstawiając swoją ofertę w postaci prezentacji multimedialnej. Mało kto był zainteresowany jej ofertą. Któregoś dnia wpadła na pomysł i na kolejne spotkanie z dyrektorką podstawówki zamiast eleganckiej spódnicy i koszuli założyła ogromną czerwoną pelerynę z kapturem, baletki, a do ręki wzięła ogromny koszyk z owocami. Tak ubrana wkroczyła do szkoły na dużej przerwie, dzieciaki szybko ją zauważyły i oszalały na jej punkcie. Po takim wejściu szła do gabinetu właściwie już tylko po to, by ustalić termin warsztatów. Zauważmy tutaj, że to pierwsze wrażenie jest bardzo ważne i potrzebne, a tego rodzaju prezentacja okazuje się bardziej skuteczna i przekonująca niż setki słów. Warto podkreślić, że jeżeli wczujemy się w rolę, damy coś od siebie, zależy nam na czymś, to dzięki temu też sporo możemy zyskać. Nie chodzi tu oczywiście tylko i wyłącznie o zyski materialne, ale o zadowolenie z samego siebie, że nam się udało, że dążąc do jakiegoś celu jesteśmy w stanie go osiągnąć, dostrzegają to inni i my sami, dzięki czemu też wzbogacamy naszą pewność i świadomość, że jesteśmy potrzebni.

Oprócz wyglądu, ubrania innych rzeczy, które nosimy, samo ciało człowieka wysyła istotne sygnały niewerbalne. Mowa ciała albo kineza, koncentruje się na tym, jak ludzie komunikują się przez ruch, postawę, gesty oraz twarz i oczy. To jak ludzie stoją, siedzą, chodzą oraz to, jak utrzymują pozycję ciała komunikuje istotne treści. Niezależnie od tego, czy człowiek chce przekazać jakąś wiadomość, czy też nie, każdy wykonany ruch potencjalnie mówi innym coś o nas. Kiedy czujesz się pewny siebie, to komunikujesz poczucie bezpośredniości i zaangażowania, patrząc wprost na ludzi, siedząc prosto, ale w zrelaksowanej pozycji, utrzymując otwartą postawę ciała. Komunikujesz pozytywne uczucia związane z tematem dyskusji, kiedy siedzisz prosto, patrzysz na rozmówcę oraz wychylasz się w jego kierunku. Chciałabym tutaj też podać taki przykład, kiedy to jeden z rozmówców ma zmęczony wzrok, często ziewa i sprawia wrażenie zamyślonego, może być niewystarczająco wypoczęty. Wtedy druga osoba pyta o chwilę przerwy w rozmowie, to wtedy możemy być pewni, że zapytany nie będzie z nami do końca szczery, gdy odpowie: „Nie, wszystko jest w porządku”. Tutaj możemy zauważyć, że w takich sytuacjach nie powiemy drugiej osobie, że nie interesuje nas, co ona mówi, albo że na przykład jesteśmy zmęczeni i nie mamy ochoty już na nic, tylko mówimy nieprawdę, żeby nie urazić drugiej osoby. Możemy zauważyć też, że niektóre znaki niewerbalne mogą nas zdradzić, to znaczy, że nie musimy wypowiadać żadnych słów, żeby ta druga osoba po naszym zachowaniu stwierdziła że to co ona mówi w danym momencie nas nie interesuje. Ważnym aspektem mowy ciała są gesty. Gesty są to różnego rodzaju ruchy dłońmi i rękami, które komunikują znaczenia w społeczeństwie w ramach określonej kultury. Te niewerbalne sygnały są wykorzystywane w różny sposób w zależności od kręgów kulturowych. Odpowiednio wykorzystane gesty mogą wzmocnić komunikację werbalną, ale mogą także jej zaszkodzić. Gesty negatywne, takie jak wiercenie się albo dotykanie pozwalają innym poznać, że mówca jest na przykład zdenerwowany. Przemawiający w miejscu publicznym, który bawi się ołówkiem albo guzikiem w marynarce komunikuje brak pewności siebie bez względu na to, jak dużą może mieć wiedzę. Brak gestów ze strony mówcy może komunikować brak entuzjazmu. Mówcy, którzy nie gestykulują wyglądają na pewnych siebie, co może szkodzić niekiedy ich wiarygodności. Wyraz twarzy służy do ujmowania uczuć i emocji. Ekspresja twarzy ukazuje uniwersalne emocje, które twarz ludzka jest zdolna przekazać, na przykład smutek, złość, wstręt, strach, zdziwienie, radość. Zdziwienie i radość są zazwyczaj komunikowane oczami i dolną częścią twarzy, strach i smutek przede wszystkim oczami, złość dolną partią twarzy, także brwiami i czołem, a wstręt jest okazywany zwykle wyrazem ust. Ludzie często mieszają dwa lub więcej rodzajów emocji okazywanych w jednej sytuacji na twarzy, co prowadzi do zjawiska tzw. połączenia emocji. Typowe połączenie emocji to strach i złość oraz zdziwienie i radość. Oczy stanowią integralną część twarzy i także wysyłają silnie oddziałujące wiadomości niewerbalne. Stosowne i skuteczne wykorzystywanie kontaktu wzrokowego korzystnie wpływa na to, czy jesteśmy postrzegani jako wiarygodni, dynamiczni, lubiani i przekonujący. Ludzie na ogół wykorzystują kontakt wzrokowy w celu wyrażania bliskości i zainteresowania oraz by wyrażać dominację, władzę i kontrolę. Osoba o większym poziomie władzy mniej angażuje się w kontakt wzrokowy i nie patrzy na drugą osobę. Osoba, która posiada mniej władzy, stara się utrzymać kontakt wzrokowy i obserwuje bardziej dokładnie w celu ustalenia, co ta osoba myśli i odczuwa. Na poziomie interpersonalnym, podczas kontaktu wzrokowego, komunikujemy szczerość, zaufanie i przyjaźń. W sytuacjach zespołowych korzystamy z kontaktu wzrokowego, aby komunikować zrozumienie i budować poczucie jedności grupy. By kompetentnie używać sygnałów niewerbalnych i właściwie je interpretować, należy uświadamiać sobie różnice w korzystaniu z kontaktu wzrokowego wynikające z różnic płciowych i kulturowych.

Dotyk jest kolejną ważną formą komunikacji niewerbalnej, którą badacze społeczni nazywają haptyką. Zachowania dotykowe i kontakt fizyczny są uważane za podstawowe w rozwoju społecznym człowieka i w ułatwieniu komunikacji w wielu różnych sytuacjach. Ludzie potrzebują dotyku i oferują innym wsparcie przez ciepłe dotknięcie ramienia lub przyjazny uścisk. Oprócz ułatwienia interakcji, dotyk pomaga także wnioskować o charakterze relacji. Ludzie używają dotyku jako rytuału społecznego, a zamiast na przykład „cześć” używają uścisku rąk, objęcia i pocałunki. Różne grupy kulturowe i społeczne mają własne formy rytualnego dotykania. Chciałabym tutaj przedstawić taki przykład, kiedy to w rekrutacji do pewnej firmy brały udział cztery osoby. Przebieg rozmów wraz z dyrektorem obserwował jego asystent. Jako gospodarze spotkania to oni byli osobami, które wychodziły z inicjatywą podawania ręki przy powitaniu, ale trafił się kandydat, który zaraz po wejściu podszedł do asystenta i dyrektora, by ich przywitać. Podając dyrektorowi rękę dodatkowo położył drugą dłoń na wierzchniej stronie jego dłoni, następnie delikatnie potrząsnął tak złączonymi rękami i lekko się ukłonił. Po wszystkich rozmowach dyrektor poprosił asystenta, żeby tego kandydata nie brał pod uwagę. Asystent do końca nie wiedział, o co chodzi, ale dyrektor mu wyjaśnił: „To ja będę jego szefem, a nie on moim”. Dyrektor stwierdził, że nie chce mieć w ekipie ludzi, którzy na wejściu próbują mu udowodnić, że potrafią przejąć inicjatywę. Musimy uważać na niektóre gesty, ponieważ mogą okazać się one negatywnie odbierane przez innych.

Jakość głosu sama w sobie jest dodatkowym wymiarem komunikacji niewerbalnej. Parajęzyk zawiera wszystkie niewerbalne elementy dotyczące wykorzystywania głosu. W głosie można zauważyć szybkość czyli prędkość, z jaką się mówi, wysokość głosu oraz intensywność (głośność). Umiejętność zróżnicowanego wykorzystywania tych cech jest konieczna, by być postrzeganym jako osoba kompetentna, przekonująca i dynamiczna. Wiadomości niewerbalne komunikuje też brak odgłosów i cisza. Intencjonalne i nieintencjonalne wykorzystanie czasu w komunikacji nazywane jest chronomiką. To jak ludzie strukturalizują i wykorzystują czas, siebie nawzajem oraz o statusie i władzy komunikujących się osób. Jednym z aspektów przestrzeni, który komunikuje niewerbalnie, stanowi środowisko fizyczne, rzeczywiste miejsce, w którym zachodzi komunikacja. Środowisko fizyczne wpływa na to, jak ludzie się czują, a co za tym idzie, jak się komunikują. W jednym z eksperymentów nad motywacją, pracownicy oceniali swoje uczucia wobec pracy w trzech różnych środowiskach pracy: brzydkim, atrakcyjnym i przeciętnym. Środowisko atrakcyjne sprawiło, że ludzie czuli się lepiej i byli bardziej zmotywowani do pracy. Akcesoria to przedmioty w środowisku, które są komunikatem niewerbalnym przekazującym coś o tożsamości i osobowości ich posiadaczy. Są to na przykład ozdoby na ścianach, meble, dzieła sztuki, kwiaty wykorzystywane w celach dekoracyjnych mieszkania czy też miejsca pracy. To, jak dużo miejsca zajmujesz, jak blisko stajesz obok kogoś, a nawet jak określasz swoje osobiste terytorium, mówi o tobie tak wiele jak twoje słowa. Ludzie wolą utrzymywać wygodny dystans, który zależy od tego, co próbują osiągnąć. Wybieramy różny dystans w zależności od rodzaju związku, kontekstu, naszych celów komunikacyjnych oraz tematu dyskusji. Przestrzeń intymna zaczyna się przy ciele i rozciąga wokół do około 45 cm. Przestrzeń osobista rozpoczyna się od 45 cm do 1,2 m, ta część przestrzeni zarezerwowana jest dla osób, które bardzo dobrze znamy. Większość rozmów przebiega w przestrzeni społecznej, kiedy zachodzą interakcje bardziej formalne głównie mamy z nim do czynienia podczas rozmów w pracy. Nauczyciele i przemawiający publicznie utrzymują większy dystans, tak zwaną przestrzeń publiczną.

Verbum – czyli słowo

Komunikacja werbalna – to porozumiewanie się, przekazywanie informacji za pomocą języka czyli mowy, jako środka komunikacji. W komunikacji werbalnej główną rolę odgrywa to co mówimy czyli zawartość treściowa przekazu słownego. Przekaz ten może być prawdziwy lub fałszywy, możemy go świadomie modelować. Celowo możemy mówić nieprawdę, podawać błędne informacje. Dzięki temu mamy wielki wpływ na to co mówimy, możemy świadomie coś dodawać od siebie budując dzięki temu fałszywą informację. Podstawowym nośnikiem informacji jest słowo. Słowa zebrane w poprawne gramatycznie i logicznie zdania tworzą komunikaty. Komunikaty mają przekazać innym osobą, w sposób dla nich zrozumiały określone wiadomości. Słowa mają swoje ustalone i znane powszechnie znaczenia, ucząc się języka poznajemy słowa, które są związane z otaczającym nas światem. Sprawność komunikowania się za pomocą mówienia uzależniona jest od rodzaju odbiorcy, a w szczególności od poziomu wiedzy, zasobu doświadczeń, wieku, płci, poziomu wykształcenia oraz od rodzaju przekazywanego komunikatu, czyli informowanie, przekonywanie i ocenianie. Każda wypowiedź słowna powinna charakteryzować się przejrzystą strukturą, właściwym doborem słów, możliwie nieskomplikowaną budową zdań. Przekaz powinien być zbudowany zgodnie z regułami gramatyki. Komunikowanie pisemne ma bardziej sformalizowany charakter. Pisanie jako forma kontaktu werbalnego obliguje nadawcę do poprawności pisowni i składni języka, dbałości o odpowiednią strukturę komunikatu i jego precyzyjność. Podstawowe tezy komunikatu powinny być wyodrębnione, sformułowane w sposób czytelny dla odbiorcy. Efektywne słuchanie wymaga od odbiorcy komunikatu werbalnego to znaczy rzeczywistego, nie zaś pozorowanego, zainteresowania treścią przekazu, wychwycenia głównych cech wypowiedzi, pamiętanie słów i zwrotów kluczowych, śledzenie przykładów, analogii i podsumowań, zwracania uwagi na stanowiska i poglądy wypowiedziane przez mówiącego, bieżącego formułowania pytań pod adresem nadawcy. Język odgrywa bardzo ważną rolę w tworzeniu świata społecznego i spełnia kilka kluczowych funkcji. Język ukierunkowuje naszą uwagę, słowa których używamy oraz sposób korzystania z wyrażeń kieruje naszą uwagę na określone aspekty świata społecznego. To jak opiszemy wydarzenia i ludzi, otwiera określone kierunki działania, a równocześnie zamyka inne. Język określa także naszą tożsamość, sposób w jaki mówimy i tworzymy.

Odnosząc się do problemu, który omówiłam myślę, że do sprawnego porozumiewania się nie wystarczy tylko komunikacja werbalna, ale równie ważna jest też komunikacja niewerbalna. Ludzie w celu wymiany informacji porozumiewają się między sobą nie tylko przy użyciu słów, ale również posługują się wtedy różnego rodzaju znakami niewerbalnymi.

Nie tylko CO, ale też JAK

Komunikacja niewerbalna jest bardzo ważnym elementem, jeżeli porozumiewamy się z kimś, to dzięki niej możemy przekazać więcej wiadomości. Nie wszyscy umieją komunikować się i przekazywać informację w taki sposób, żeby było to zrozumiałe dla odbiorcy. Wtedy też często wypowiedź wzbogaca się znakami niewerbalnymi, które pomagają danej osobie lepiej wytłumaczyć to, co chcemy przekazać. Takie znaki często eliminują wiele nieporozumień między komunikującymi się osobami. Komunikacja niewerbalna odgrywa także bardzo ważną rolę, ponieważ dzięki niej wyrabiamy sobie zdanie na temat danej osoby, możemy dużo dowiedzieć się, jak ktoś się zachowuje, jakie ma zwyczaje, ponieważ komunikacja niewerbalna pokazuje, co dany człowiek ma na myśli, ukazuje jego zachowanie, gesty, słowa, sygnały. Oczywiście warto tutaj podkreślić, że niekiedy też przez pierwsze wrażenie danej osoby, jej gesty, zachowania wysuwamy czasem pochopne wnioski, opinie, a dopiero kiedy daną osobę bliżej poznamy, przekażemy informację i nawiążemy rozmowę, to dopiero wtedy dostrzeżemy, że ona nie jest taka, jak na początku ją ocenialiśmy. Jednak z taką sytuacją mamy do czynienia rzadziej niż z sytuacją, kiedy możemy ocenić kogoś po jego zachowaniu. Generalnie jednak komunikacja niewerbalna ułatwia życie, pomaga dopełnić przekazaną wiadomość, doprecyzować ją. Myślę, że nie wszyscy mają tak rozwiniętą umiejętność komunikacji werbalnej oraz tak bogate słownictwo, żeby mogli tylko i wyłącznie posługiwać się językiem z ubogą warstwą znaków pozawerbalnych. Chodzi mi tutaj o takie osoby, które nie mają zbyt bogatego słownictwa oraz posługują się pewnego rodzaju zawężoną wypowiedzią. Takim osobom wszelkiego rodzaju znaki niewerbalne pomagają dogadać się z drugą osobą. Zauważam też obok siebie mnóstwo osób, które „pomagają” sobie w czasie rozmowy gestykulując coś. Chodzi mi o tych nadawców komunikatów, które czują tremę podczas wygłaszania przemówień i wtedy najczęściej gestykulują intensywnie. Takim mówcom udaje się łatwiej coś wyjaśnić, odblokowuje się w nich bariera, im to pomaga, choć nie zawsze jest to odpowiednio odebrane. Chciałabym tutaj posłużyć się takim przykładem, kiedy podczas szkolenia jeden z uczestników przyjmował postawę z rękami opartymi na brzuchu. Zwykle prowadzący nie pytał, czy ta osoba często używa danego gestu, ponieważ niektórzy tego nie kontrolują i nie są w stanie tego określić. Aby to sprawdzić poprosił, aby mówca powiedział to samo, ale schował dłonie za plecami. Wówczas ten uczestnik szkolenia nie mógł wydusić z siebie słowa. To dowodzi, że ta konkretna postawa była tak często stosowana, że kiedy ów mężczyzna nie miał ułożonych w ten znany sobie sposób rąk, nie mógł się skupić na mówieniu. Kiedy chcemy zniwelować jakiś gest, który może być źle postrzegany przez innych, możemy potrenować i wykorzystać podczas naszej rozmowy inne postawy i ruchy niż zwykle. Nie możemy też tutaj sprowadzać wszystkich ludzi do tej samej kategorii, ponieważ tak naprawdę każdy z nas jest inny nie tylko pod względem fizycznym, ale również psychicznym. Każdy z nas reaguje też różnie na wszelkiego rodzaju bodźce, zachowania. Dzięki temu też każdy z nas reaguje w różny sposób, wyrażamy odmienne emocje, to też jest pewnego rodzaju pozytywne, ponieważ nudno i jednolicie by było, gdyby każdy z nas był taki sam. Niektórzy lubią dużo mówić, komunikowanie się za pomocą słów nie sprawia im większego problemu, ale są i tacy, którzy nie umieją się odpowiednio komunikować, przekazywać informacji. Znam też takie osoby, które mogłyby rozmawiać bez końca, oczywiście czasem jest to rozmowa na temat, a czasem nie. Ale takie osoby nie odczuwają blokad komunikacyjnych, a samo nadawanie komunikatu przychodzi im z dużą swobodą. Często też wśród swoich bliskich znajomych możemy zaobserwować takie osoby w swoim otoczeniu, po których już wiemy, czego możemy się spodziewać, to znaczy, w jaki sposób te osoby komunikują się z innymi, czyli czy posiadają one bogate słownictwo, umieją odpowiednio się porozumiewać, czy są to osoby, które wolą dodatkowo posługiwać się znakami niewerbalnymi, czy też są bardziej zamknięte w sobie. Znam też wiele ludzi, którzy zaczynają się odpowiednio komunikować, otwierają się dopiero wtedy kiedy bliżej poznają drugą osobę. Dopiero jak się upewnią, że nie są narażone na żadne niebezpieczeństwo ze strony odbiorcy, to otwierają się i zaczynają normalnie rozmawiać. Wówczas mówimy, że osoby te są ciche, małomówne, a one muszą najpierw „zbadać teren” i uświadomić sobie, czy ktoś na przykład ich nie wyśmieje za ich wypowiedź, po prostu boją się odezwać, a jak bliżej poznają już otoczenie, grupę, w której funkcjonują, doświadczą, czego mogą się po niej spodziewać, to wtedy prowadzą już rozmowę swobodnie i bez zahamowań. Powinniśmy też zwracać uwagę na to, jakimi znakami niewerbalnymi się posługujemy, ważne jest też, żebyśmy byli świadomi tego, co robimy i żebyśmy mieli cały proces komunikacji pod kontrolą. Obserwując kogoś, kto posługuje się różnego rodzaju znakami, gestami możemy się dużo od niej dowiedzieć, co w danej sytuacji myśli, jak reaguje, jakie emocje jej towarzyszą, jaką jest osobą. Przyszły pracodawca z takiej rozmowy może wyciągnąć wnioski, jak postrzega przyszłego pracownika. Często też nawet wśród najbliższych możemy wywnioskować, czy osoba w danym momencie jest wobec nas nas szczera, nie kłamie, czy wzrok skupia na nas, czy ucieka tym wzrokiem od nas, patrzy gdzieś na bok, czy dana osoba jest zdenerwowana, czy trzęsą się jej ręce, czy wzdycha. Jeżeli rozmawiamy z kimś nam bliskim, dostrzegamy, że niektóre znaki podczas komunikowania się są dla nas i dla nadawcy bardzo ważne, na przykład dotyk, wzrok, dzięki tym znakom możemy bardziej zrozumieć drugą osobę, współczuć jej, zrozumieć emocje, jakie w tym momencie w niej się gromadzą. Wiadomości niewerbalne są o wiele częściej wieloznaczne niż werbalne, ponieważ mają wiele możliwych znaczeń. Większość uświadamia sobie, kiedy dochodzi do procesu mówienia, ale mniej świadomi jesteśmy sygnałów niewerbalnych. Czasami też nie mając takiego zamiaru, wysyłamy wiadomości niewerbalne albo nieświadomie reagujemy na niewerbalne wiadomości wysyłane przez innych co sprawia, że może dochodzić do nieporozumień. Komunikacja niewerbalna w porównaniu z werbalną jest bardziej istotna w procesie przekazywania emocji i wiadomości ważnych do budowania relacji. Wykorzystujemy komunikację werbalną do przekazywania myśli, faktów i opinii, a niewerbalną do przekazywania uczuć. W życiu człowieka przeważa sposób komunikowania za pomocą sygnałów niewerbalnych.

Z komunikowaniem się mamy do czynienia na co dzień nie tylko w środowisku pracy, lecz praktycznie we wszystkich strefach ludzkiej aktywności, jest bardzo ważnym elementem ludzkiego życia. Bez komunikacji nie moglibyśmy funkcjonować, ponieważ nie wymienialibyśmy informacji między sobą, nie wiedzielibyśmy nic, bylibyśmy pozbawieni bardzo ważnego elementu, który odgrywa niewyobrażalną rolę w życiu. Dlatego warto problematyce komunikacji werbalnej i pozawerbalnej poświęcić chwilę naszej refleksji.

 

Bibliografia:

 

Monika Rajewicz

Administracja studia II stopnia

WSPiA, Wydział Zamiejscowy w Nowym Tomyślu

Źródło grafiki: <a href=’https://pngtree.com/so/Special’>Special png from pngtree.com/</a>

You may also like...

1 Response

  1. Dziękuję za ten bardzo wyczerpujący artykuł. Na pewno warto komunikacji niewerbalnej poświęcić “chwilę refleksji”. Może nawet więcej, niz chwilę. Wszak ok. 70% komunikatów, ktore wysyłamy to komunikaty pozawerbalne :-)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Current ye@r *