Na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od ponad roku prężnie działa silna grupa badawcza. O idei i filozofii jej funkcjonowania prof. UAM dr hab. Elżbieta Lesiewicz w rozmowie z Marią Kubiak.
Co to takiego „RRR”?
RRR to Grupa Badawcza nad Różnorodnością, Równością i Reintegracją.
Skąd pomysł na taki rodzaj działalności?
Grupa badawcza powstała z inicjatywy pracowników Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 2021 roku. Dużego wsparcia temu przedsięwzięciu udzielił Dziekan Wydziału, prof. Andrzej Stelmach. W trakcie wspólnego dyskursu doszliśmy do wniosku, że chcielibyśmy zaangażować naukowo się na rzecz różnorodności, równości i reintegracji – elementów budujących społeczeństwo otwarte, które obejmuje, ceni i celebruje różnorodność oraz tworzy angażujące, sprawiedliwe środowisko.
Jakie cele stawia sobie zespół, który jest przez Panią koordynowany?
Głównym celem badawczym grupy jest analiza poziomu zróżnicowania, równości, integracji, reintegracji społeczeństwa polskiego oraz współkonstytuujących je grup społecznych, rozwijanie teorii dotyczącej zróżnicowania, równości, integracji i reintegracji rozumianych jako zjawiska społeczne, analiza i interpretacja siatki kategorialnej wykorzystywanej w naukach społecznych do badań nad zróżnicowaniem, równością oraz integracją społeczną, badania dotyczące realizacji oraz przygotowania projektów w zakresie przełamywania dyskryminacji oraz wykluczenia społecznego, badania dotyczące form oraz animacji dialogu społecznego w odniesieniu do zagadnień zróżnicowania, równości, integracji i reintegracji, badania dotyczące działań mających na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności grup marginalizowanych i wykluczonych. Działania eksploracyjne są skoncentrowane na równości płci, starzejącym się społeczeństwie ze szczególnym uwzględnieniem kwestii seniorów, wykluczeniu i „kulturze upokarzania” w przekazach medialnych, usługach społecznych dla osób z niepełnosprawnościami, LGBT+, neuroróżnorodności, zróżnicowaniu etnicznym, kulturowym, językowym, religijno-światopoglądowym jako wyznaczniku szans oraz zagrożeń w procesie funkcjonowania instytucji publicznych, inkluzji społecznej poprzez innowacje społeczne, przeciwdziałaniu zjawisku wykluczenia i stereotypizacji, analizie szeroko pojętego konfliktu pokoleniowego.
Brzmi to bardzo naukowo…
Grupa działa zarówno w obszarze naukowym, jak i pozanaukowym. Obszar naukowy to działalność badawcza, publikacje badań oraz pogłębianie horyzontów teoretycznych oraz konceptualnych w zakresie studiów nad różnorodnością, równością oraz integracją, badania dotyczące kluczowych problemów oraz oczekiwań grup marginalizowanych oraz wykluczanych, badania nad wymiarami dyskryminacji w Polsce oraz ich ewolucją, organizacja konferencji i uczestnictwo w konferencjach naukowych. Z kolei działalność pozanaukowa koncentruje się na współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym, popularyzacji wiedzy, działalności organizacyjnej: organizacja debat publicznych naświetlających problemy grup marginalizowanych i wykluczanych, pośrednictwo w wymianie doświadczeń pomiędzy różnymi środowiskami (np. animacja dialogu pomiędzy młodzieżą i ludźmi starszymi, animacja dialogu międzynarodowościowego), projekty społeczne animujące dyskusję dotyczącą problematyki różnorodności, równości, integracji oraz reintegracji.
Kto wchodzi w skład zespołu?
Grupa Badawcza nad Różnorodnością, Równością i Reintegracją skupia naukowczynie i naukowców z kilku Wydziałów UAM reprezentujących różne podejścia metodologiczne i obszary wiedzy. Grupa składa się z badaczek i badaczy, którzy kładą nacisk na dyscyplinę akademicką i praktyczne zastosowanie, stosując jakościowe i ilościowe strategie badawcze oraz koncentrując się na różnych aspektach różnorodności (np. zróżnicowanie pod względem płci, pochodzenia etnicznego i wieku, niepełnosprawności a także różnorodności psychologicznej odzwierciedlonej w osobistych wartościach, postawach i postrzeganiu siebie). Ponadto badacze przyglądają się wielu potencjalnym kwestiom związanym z różnorodnością w organizacjach, w tym rozwojem kariery i dobrostanem. Grupa jest stosunkowo duża, stąd pracujemy w zespołach, zajmujących się różną tematyką, ale oscylującą wokół przedmiotowej różnorodności, równości i reintegracji. Wzajemnie sobie pomagamy i motywujemy się.
Czy istnieje możliwość partycypowania w Państwa grupie?
Oczywiście. Nasz zespół jest jednostką otwartą i podejmie współpracę z osobami, które w swojej pracy naukowej stosują perspektywę równości, różnorodności i integracji, często poprzez badania zorientowane na działanie, mające na celu napędzanie zmian społecznych. W naszą działalności badawczą i organizacyjną włączamy również studentów działających w kołach naukowych takich jak: Koło Naukowe Historii Najnowszej, Koło Naukowe Polityki Ekonomicznej i Społecznej, Koło Naukowe Politologów i Dziennikarzy, Koło Naukowe Bezpieczeństwa i Obronności.
Jesteście Państwo stosunkowo świeżą grupą. Czy udało się Państwu już coś zaangażować?
Pewnie. Grupa Badawcza nad Różnorodnością, Równością i (Re)Integracją, była współorganizatorem dwóch konferencji. Pierwszej, która odbyła się w grudniu 2021 roku i dotyczyła Dylematów polityki senioralnej Miasta Poznania. Tematem drugiej konferencji były Małe i średnie przedsiębiorstwa w czasie pandemii ich rozwój problemy i zagrożenia. Wyniki badań zaprezentowane podczas obu konferencji wydane zostały w formie publikacji. To jednak nie wszystko. Na początku 2022 roku grupa włączyła się projekt międzypokoleniowy Wokół kultury dyskusji – umiarkowanie w słowach i emocjach jako zespół wspierający. Projekt będzie realizowany w ramach konkursu „Seniorzy w akcji” – dotacje i wsparcie działań społecznych osób starszych oraz inicjatyw międzypokoleniowych (inkubator). Partycypując w tym projekcie członkowie grupy badawczej chcą przeprowadzić badania (ankiety oraz wywiady pogłębione) dotyczące poglądów oraz oczekiwań seniorów w kwestii wartości promowanych poprzez sztukę dyskusji. Badania będą sprofilowane tak, by zdiagnozować w jaki sposób praktykowanie sztuki dyskusji może zostać wkomponowane w szeroko zakrojoną politykę podnoszenia dobrostanu osób starszych w społeczeństwie polskim. Celem tego projektu jest promocja społecznego zaangażowania seniorów w relacjach międzypokoleniowych i równocześnie działań na rzecz senioralnego otoczenia, by wprowadzić na trwałe korzystne umiejętności i wiedzę z komunikacji społecznej. Projekt w swojej warstwie teoretycznej zakłada budowanie solidaryzmu międzypokoleniowego poprzez dialog – komunikację między absolwentami a obecnie studiującymi, poznanie swoich potrzeb, oczekiwań, a w rezultacie zrozumienie siebie nawzajem. Z kolei w marcu 2022 roku przedstawiciele Grupy zorganizowali konferencję Równość w różnorodności. Perspektywa kobiet. Celem konferencji była refleksja nad rolą i miejscem kobiet we współczesnym świecie w kontekście szeroko rozumianych zmian, których doświadczyły, które spowodowały i planują. Szeroko ujęty tytuł spotkania pozwalał uwzględnić szereg kwestii, w których centrum pozostają kobiety, w szczególności problematykę równości kobiet i mężczyzn, work-life-balance, miejsca kobiet w nauce, polityce, sporcie, kulturze i biznesie. Uczestniczkami przedsięwzięcia były kobiety, które w świecie nauki, polityki, gospodarki, mediów, kultury i sportu osiągnęły sukcesy. Uczestniczki webinarium podzieliły się swoimi doświadczeniami i spostrzeżeniami dotyczącymi przedmiotowej równości w różnorodności. Nasz zespół współorganizował również seminarium zatytułowane Ludność cywilna w konfliktach zbrojnych. Ukraina i Górny Karabach. Celem tego spotkania było przede wszystkim przybliżenie i omówienie sytuacji ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych w wybranych miejscach a także porównanie doświadczeń związanych z konfliktem zbrojnym w Ukrainie w 2014 i 2022. Niezwykle istotna okazała się warstwa prognostyczna dysputy dotycząca tego co, może się wydarzyć zarówno w odniesieniu do uchodźców jak i rozwoju konfliktu. Grupa Badawcza współorganizowała również konferencję Polityka społeczna w XXI wieku. Inkluzja uchodźców w trójwymiarze. Wydarzenie miało charakter trójwymiarowy, ponieważ w jego ramach spotkali się naukowcy, przedstawiciele władz i instytucji szczebla państwowego i samorządowego, a także reprezentanci sektora trzeciego. Konferencja poświęcona była debacie wokół możliwości inkluzji uchodźców jednemu z najistotniejszych wyzwań współczesnej polityki w Polsce. Organizatorzy tego przedsięwzięcia podjęli działania, w efekcie których możliwym będzie wypracowanie modelowych rozwiązań w zakresie działań inkluzyjnych na wielu płaszczyznach. Dlatego też rozważania w trakcie konferencji prowadzone były w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. Celem organizatorów konferencji była rzetelna analiza oraz diagnoza zjawisk w obrębie których konieczne jest podjęcie działań inkluzyjnych nie zapominając jednak o problemach związanych z różnicami kulturowymi, dyskryminacją, stereotypami.
Jakie są plany na przyszłe działania?
W niedalekiej przyszłości część członków grupy chciałaby zrealizować projekt dotyczący ukraińskiego kryzysu uchodźczego i humanitarnego. Kryzys ten wynikający z rosyjskiej inwazji na Ukrainę zmusił ponad ¼ ludności tego państwa do migracji zewnętrznej lub wewnętrznej na stałe lub tymczasowo. Exodus ludności cywilnej z Ukrainy będzie miał długotrwałe konsekwencje dla całego regionu. Celami projektu są: zebranie i wymiana doświadczeń podmiotów państwowych i niepaństwowych; analiza procesu zarządzania kryzysami uchodźczymi przez państwa; opracowanie katalogu najlepszych praktyk i rekomendacji dla przyszłych kryzysów uchodźczych oraz stworzenie modeli zarządzania nimi.
Z jakimi problemami będącymi przedmiotem Państwa zainteresowań boryka się obecnie Polska?
Tych problemów, którymi my jako grupa badawcza jesteśmy zainteresowani, jest wiele i są to problemy, z którymi nie tylko boryka się Polska, ale wiele państw i społeczeństw. Maja one wymiar transnarodowy i transinstytucjonalny. Niewątpliwie należy tu zwrócić uwagę na wspomniany przeze mnie kryzys uchodźczy, pandemię, pogłębiające się nierówności społeczno-ekonomiczne, równość płci, konflikty zbrojne, kryzys klimatyczny, starzenie się społeczeństwa, dyskryminację – która obejmuje szeroki zakres zagadnień i przybiera różne formy.
Czy można to zmienić? Od czego to zależy?
Te wymienione przeze mnie problemy są wyzwaniami, z którymi muszą zmierzyć wszystkie państwa. Wymaga to zaangażowania i woli politycznej na poziomie globalnym. Ustanowienia silnych partnerstw i realizacji działań zbiorowych. Jednocześnie decydenci powinni w podejmowaniu decyzji docenić użyteczność badań naukowych, które dostarczają różnych scenariuszy, jak i narzędzi analitycznych.
Czy zamierzacie Państwo wpływać na zmiany postaw w społeczeństwie?
Polaryzacja, segregacja, wykluczenie, nierówność to realne zagrożenia dla naszych społeczeństw. Chcielibyśmy, aby nasze badania pomogły zidentyfikować i wyjaśnić mechanizmy zaangażowane w tworzenie tego, czego potrzebujemy, aby dążyć do integracji, włączenia, równości i zrównoważonego rozwoju społecznego. Jako badacze i nauczyciele musimy zaangażować się intelektualnie w zmiany społeczne, które będą wynikiem rosnącej różnorodności kulturowej. Problemy społeczne, przed którymi staniemy w przyszłości, przekraczają wszelkie granice. Musimy mieć pewność, że opracowywane przez nas rozwiązania zaspokajają potrzeby wszystkich ludzi i uwzględniają wkład wielu społeczności. Budując zróżnicowane zespoły, znacznie poszerzamy perspektywę rozwiązywania problemów, co ostatecznie prowadzi do wyników, które przynoszą korzyści najszerszemu przekrojowi naszego zróżnicowanego społeczeństwa. Naszym zadaniem jest prowadzenie, udostępnianie, promowanie badań i najlepszych praktyk w kluczowych obszarach związanych z różnorodnością, równością i reintegracją. Nasza działalność naukowa ma na celu zidentyfikowanie i nadanie priorytetu kluczowym obszarom i wyzwaniom różnorodności, równości i integracji, aby pogłębić nasze zrozumienie tego w jaki sposób jednostki i społeczeństwa doświadczają, reagują na przecinające się tożsamości i czynniki społeczno-kulturowe.
Czego mogę Państwu życzyć?
Dobrych warunków do twórczej i owocnej pracy, innowacyjnych i ciekawych badań, udanych diagnoz istotnych dla projektowania trafnych i adekwatnych do rzeczywistości działań oczywiście w kontekście różnorodności, równości i reintegracji oraz realizacji pasji i zainteresowań.
Zatem tego życzę.
Dziękuję.
Dziękuję.
Rozmawiała: Maria Kubiak
Zdjęcie: Maciej Skrzypek
